Wycena IP: Po co i jakie przynosi korzyści
Zarządzanie majątkiem przedsiębiorstwa związane jest nieodzownie z rozpoznawaniem jego źródeł i wartości.
W pierwszej kolejności, w naszych rozważaniach skupimy się na tym jakie jest znaczenie majątku w przedsiębiorstwie.
Majątek stanowi nieodzowną część każdego przedsiębiorstwa. Służy on możliwości wykonywania określonych czynności, stanowi też dźwignię do jego późniejszego pomnażania, co jest oczywistym celem prowadzenia działalności przedsiębiorczej. Samo przedsiębiorstwo definiuje się na trzy sposoby.
Podmiotowo - to wyodrębniona masa majątkowa należąca do określonej osoby prawnej, która w obrocie pełni rolę podmiotu stosunków prawnych.
Funkcjonalnie - to określona działalność gospodarcza, zarobkowa, celowa i zawodowa.
Przedmiotowo - to kompleks majątkowy, zgodnie z definicją zawartą w art. 55(1) Kodeksu Cywilnego. W skład tego kompleksu wchodzą m.in. oznaczenie indywidualizujące, patenty i inne prawa własności przemysłowej, prawa autorskie, tajemnica przedsiębiorstwa, koncesje, licencje, zezwolenia i, co oczywiste, majątek ruchomy i nieruchomości. Katalog otwarty w tym przepisie został użyty celowo przed Ustawodawcę.
Biorąc pod uwagę wszystkie znaczenia i definicje przedsiębiorstwa, oraz pozostając w łączności z przepisami Kodeksu Cywilnego, można stwierdzić, że wszystkie elementy służące wykonywaniu funkcji w dowolnym z powyższych znaczeń - stanowią majątek przedsiębiorstwa.
Podmioty gospodarcze, które zobligowane są lub dobrowolnie prowadzą księgi rachunkowe (tzw. pełna rachunkowość) sporządzają cyklicznie sprawozdania finansowe w celach kontrolnych i sprawozdawczych. Jednym z elementów sprawozdania jest bilans, w którym rozpoznaje się poszczególne składniki majątku (aktywów), w tym wartości niematerialne i prawne, w ramach której to kategorii sprawozdaje się rozpoznane wartości m.in. patentów, znaków towarowych, baz danych i podobnych, niefizycznych środków, które służą do wykonywania funkcji, w dowolnym z przytoczonych wcześniej znaczeń przedsiębiorstwa.
Otwartym pozostaje zatem pytanie, jak w kontekście powyższego ująć wartość patentu lub znaku towarowego w majątku przedsiębiorstwa.
Patent na wynalazek jest prawem wyłącznym, udzielanym przez Urząd Patentowy na rozwiązanie techniczne, mające przymioty nowości, poziomu wynalazczego i przemysłowej stosowalności. Paten jest prawem terytorialnym, skutecznym erga omnes, ograniczonym czasowo - co do zasady trwającym 20 lat od daty zgłoszenia.
W ramach prowadzenia działalności przedsiębiorstwo może wytworzyć przedmiot patentu lub może zaistnieć potrzeba aby pozyskać patent osoby trzeciej, na potrzeby rozszerzenia zakresu wytwarzanych towarów czy utrzymania przewagi rynkowej w branży. Niezależnie od źródła pochodzenia wartości niematerialnej, wiążą się z nią nieodłącznie określone nakłady, czy to bezpośrednie koszty finansowe i pozafinansowe, czy też koszty związane przykładowo z koniecznością ponoszenia opłat licencyjnych na rzecz właściciela patentu lub znaku towarowego.
W celu umożliwienia zaraportowania w ramach majątku przedsiębiorstwa tego rodzaju nakładów lub gdy dochodzi do pozyskania praw osób trzecich w drodze negocjacji - dla rozpoznania uczciwej ceny rynkowej za dane aktywo niematerialne, wartości niematerialne i prawne poddaje się wycenie, analogicznie jak środki trwałe, nieruchomości należące do przedsiębiorstwa.
Proces dokonywania wyceny patentów, znaków towarowych, baz danych lub innych aktywów niematerialnych, jest zagadnieniem wysoce specjalistycznym, w którym nachodzą na siebie i przenikają się aspekty finansowe, rynkowe, techniczne, prawne. Wyceniający musi zatem sprawnie poruszać się zarówno po danych i informacjach rynkowych oraz branżowych, jak i rozumieć technologię (patent) czy branżę rynkową (znaki towarowe) i łączyć te umiejętności z odnajdywaniem się w przepisach a na koniec przekładać informacje na wartości finansowe z uwzględnieniem efektów synergii, jeżeli takie występują w badanym przypadku.
Wielowątkowy zakres analizy przedmiotu wyceny, otoczenia prawnego, rynkowego, krytyczna analiza i logiczne wnioskowania, wraz z możliwie najrozsądniejszym doborem założeń przekłada się na ustalenie wartości końcowej prawa wyłącznego lub niematerialnego składnika majątku przedsiębiorstwa o innym charakterze.
Uzyskawszy na drodze specjalistycznej wyceny określoną wartość finansową, uwzględnia się ją w odpowiedniej rubryce bilansu przedsiębiorstwa po stronie aktywów.
Dysponując wynikiem wyceny możliwym staje się uwzględnienie przedmiotu wyceny w majątku bilansowym przedsiębiorstwa.
Poznanie wartości prawa wyłącznego ma szereg zastosowań, zwiększając możliwość wykorzystania swojego prawa wyłącznego na konkurencyjnym rynku. O ile powszechnie wiadomym jest, że uprawniony z patentu ma prawo wykorzystywać jego przedmiot w bieżącej działalności oraz występować z roszczeniami wobec naruszających jego prawo wyłączne, tak mając na względzie, że prawa wyłączne są przedmiotem obrotu gospodarczego, wchodzą w majątek spadkowy oraz jest możliwe ustanawianie na nich zastawów - wycenione prawo można wykorzystać w różny, niekoniecznie powszechnie znany sposób.
Najpopularniejsze wykorzystanie wycenionych wartości niematerialnych i prawnych to
- zbycie lub licencjonowanie - wycenione prawo można zbyć po cenie rynkowej albo możliwym jest ustalenie opłaty licencyjnej jeżeli przedmiot prawa będzie licencjonowany do podmiotu trzeciego. Z mocy prawa licencja podlega wpisowi do rejestru Urzędu Patentowego.
- transakcje merge & aquisition, wniesienie aportu do spółki – prawo wyłączne o określonej wartości może stanowić niepieniężny składnik majątku nowej spółki (może zostać wniesiony do istniejącej spółki, przykładowo przy przystąpieniu do niej nowego wspólnika) w zamian za określoną pulę udziałów. W kontekście transakcji M&A, wyceniona wartość niematerialna stanowi ważny element tzw. goodwill (w Polsce określanego nie do końca słusznie mianem „wartości firmy”), które jest w następstwie sfinalizowania transakcji odnotowywane po stronie aktywów przedsiębiorstwa przejmującego;
- zastaw – prawo wyłączne o określonej wartości może stanowić zabezpieczenie kredytu lub innej formy dokapitalizowania spółki. Ustanowienie zastawu na prawie wyłącznym wymaga wpisu do rejestru Urzędu Patentowego;
- egzekucja długów – wycenione prawo wyłączne może posłużyć do zaspokojenia roszczenia wierzycieli egzekwowanego przez komornika. Wpis o egzekucji z prawa jest odnotowywany w rejestrze Urzędu Patentowego. Zaspokojenie roszczeń wierzycieli następuje na drodze sprzedaży wycenionego prawa lub z pożytków czerpanych z tego prawa (np. z należnych opłat licencyjnych). Znana wartość praw wyłącznych przedsiębiorstwa może zatem być swego rodzaju dodatkowym bezpiecznikiem.
Podsumowując, prawo wyłączne jest jednym z elementów zapewnienia przedsiębiorstwu przewag rynkowych czy sposobem na wykrojenie fragmentu rynku dla swoich towarów czy usług. Zwielokrotnienie korzystnego efektu posiadania takiego składnika majątku jest jednak poznanie jego wartości rynkowej. W ten sposób można prawa wyłącznego używać jako dodatkowej dźwigni do zwielokrotniania źródeł kapitału rozwojowego przedsiębiorstwa.
Największe koncerny, takie jak Apple czy Microsoft używają swoich przedsiębiorstw, wycenionych w raporcie Interbrand Best Global Brands 2023 odpowiednio na ponad 500 miliardów i ponad 316 miliardów dolarów amerykańskich, jako spółki notowane na giełdzie, uwzględniając wycenę wartości niematerialnych i prawnych w swoich aktywach i wpływając pozytywnie na księgową wartość spółki. W rezultacie mogą pośrednio wpływać w ten sposób na wysokość kapitalizacji, ukazując korzystniejsze wartości bilansowe potencjalnym akcjonariuszom. Natomiast w przypadku odwrotnym, mogą w większym stopniu korygować wartość aktywów w odpowiedzi na przesunięcie krzywej popytu na akcje w lewo. W przypadku gigantów, którzy dobrze wiedzą jak operować wyceną wartości niematerialnych i prawnych, ułatwione jest pozyskiwanie funduszy rozwojowych czy zabezpieczać się na wypadek pogorszenia koniunktury. W przypadku tych przedsiębiorstw, wysoka ich wartość pochodzi nie z samego majątku (choć stanowi on istotną część wartości) ale właśnie z wycenionego know-how, ukrytego i jawnego, znaków towarowych, receptur czy patentów na wynalazki, które chociaż nie widoczne na co dzień - wnoszą realną wartość do majątku przedsiębiorstwa.
Prowadząc działalność warto jest wzorować się na największych i najlepszych. Wycenienie własnego IP może stanowić trampolinę do skokowego rozwoju przedsiębiorstwa.
Obserwuj nas:
Napisz do nas:
Zadzwoń do nas:
JS-IP Sp. z o.o. Kancelaria Patentowa,
30-513 Kraków, ul. Olszańska 7
NIP 6751809053 | REGON 540740776
KRS 0001151726
Strona stworzona w kreatorze WebWave